de Onkruidenier

Het werk van de Onkruidenier is te zien tijdens Exploded View

Plantsoen Sociologie

Het onderzoek van de Onkruidenier binnen Exploded View bevraagd bestaande kaders die vanuit de ontstaansgeschiedenis van een landschap zijn ontstaan om onze relatie met stadsnatuur te definiëren.

Met de ontstaansgeschiedenis van het Amstelpark in 1972 zijn veel verschillende landschapstypen in de vorm van plantsoenen aangebracht. Dit betekent dat de huidige plantsoenen zijn ingericht als een referentie naar een landschap elders. In het onderzoekstraject van Exploded View zal de Onkruidenier het ‘plantsoen’ als onderzoeksgebied centraal stellen om de relatie tussen mens, plant en landschap te bestuderen. Vanuit deze zienswijzen staan we stil bij de relatie die we hebben met plantsoenen in het park die oorspronkelijk zijn samengesteld als representatie van verschillende landschappen in Nederland en daarbuiten.

Bekijk het werk van de Onkruidenier tijdens Exploded View: parkpresentaties (september 2019) en tijdens de tentoonstelling Exploded View (2020).

Veldwerk als onderzoek

Eind 2018 is de Onkruidenier gestart met een vooronderzoek naar de samenstelling van plantsoenen in het Amstelpark. In het bijzonder legden we de focus op de heemtuin. Deze tuin is met meer dan 400 bedreigde plantensoorten aangelegd om kenmerkende inheemse Nederlandse landschapstypologieën onder te brengen in een tuin als educatieve omgeving en daarmee tevens beschermde plantensoorten te waarborgen. Hoeveel van deze plantensoorten hebben zich sindsdien permanent gevestigd in het park, zijn verdwenen of zijn verder verwilderd? Zijn er wellicht andere wilde planten die zich spontaan uitbreiden in de heemtuin? Welke nieuwe balans is er in deze biotoop ontstaan? In hoeverre leiden planten een nomadisch of migrerend bestaan? Welke verhalen vertellen deze planten ons?

Na de Floriade is en blijft de heemtuin zich als geheel transformeren naar een nieuw landschapstype waar nog geen definitie voor bestaat. Uit deze eerste verkenning is een incompleet archief ontstaan dat een beeld schetst van de gevonden gemengde landschappen in de heemtuin. Een drietal ongedefinieerde landschapstypen hebben onze specifieke aandacht getrokken:

Herberg Refugium
De oude muren van ruïne herberg ‘t Kalfje aan de Amstel zijn door de huidige en voormalig ecologisch beheerder van park naar de heemtuin gebracht. Met de restanten van de muur is een nieuwe muur gemaakt die een veilige haven biedt aan Zuid Limburgse kalk vegetatie en allerlei diersoorten. Het is de kalk in het oude cement waar de bijzondere mossen en varens op groeien. Het cement houdt niet alleen de bakstenen bij elkaar het is ook de verbinder in deze nieuwe biotoop.

Wild West Veluwe
Het kruidenrijke rivierdijk landschap heeft in de heemtuin plaats gemaakt voor een zandverstuiving op de Veluwe. Het Amstelpark is zoals nagenoeg alle plekken in Amsterdam opgehoogd met zand. Het park is opgehoogd met pleistoceen zand dat in deze prairie weer vrij spel krijgt door de kolonie konijnen die de vegetatie telkens los graaft. Het landschap vormt een desolate mengelmoes tussen een braakliggend terrein met een vleugje wilde westen. Naast het heerschappij van de konijnenburcht is de teunisbloem de ongekende koningin op dit onstuimige stukje grond.

Maaiveld Bonsai
Een open plek in het bos of een graslandje omgeven door bomen en stuiken. Meerdere malen per jaar wordt dit kruidenrijke landje gemaaid. Door het afvoeren van het afgemaaide materiaal verschraalt de bodem langzaam. Dit handwerk van de beheerders neemt het graaswerk van herten of schapen over. Het doel hierbij is zorgen voor meer biodiversiteit. De maaimachines laten echter een mooi miniatuur spoor achter op het maaiveld. Tal van stompe boompjes, niet veel groter dan een graspol, staan als confetti verspreid in het graslandje.

Deze drie ongedefinieerde landschapstypen gaat de Onkruidenier gedurende het traject van Exploded View voorleggen aan een aantal experts. Kunnen we ze leren duiden of omschrijven als een nieuw type biotoop?

Jonmar van Vlijmen en Ronald Boer zijn de Onkruidenier en leven een niet bestaand beroep. Hun werkpraktijk richt zich op culturele handelingen zoals determineren, classificeren, cultiveren, bereiden en consumeren van wilde planten. Met behulp van veldwerk, artistiek, historisch en landschappelijk onderzoek bevragen ze de relatie tussen mens en natuur. Hun onderzoek ontwikkelt door gebruikers van het landschap als experts te betrekken in hun proces. In hun onderzoeksmatige werkpraktijk staat het experiment naar nieuwe interpretaties van onze relatie met de natuur centraal waarbij de grens tussen cultuur en natuur zou kunnen verdwijnen.

Meer info zie: www.onkruidenier.nl