Birthe Leemeijer

Tijdens onze eerste gezamenlijke wandelingen door het Amstelpark waren de intelligentie en het arsenaal aan zintuigen van planten meerdere malen onderwerp van gesprek. De vraag was onder andere of wij (mensen) -met een ons beperkte vocabulaire voor de voor ons onbekende zintuigen- in staat zijn hun eigenschappen te benoemen en te begrijpen.

In 1905 betoogde de Oostenrijkse botanicus Gottlieb Halberlandt (1954-1945) dat planten kunnen waarnemen. De epidermale cellen van een plant zouden volgens hem convex zijn en beelden kunnen doorsturen naar een onderliggende cellaag. In 1905 bracht hij met deze stelling de gemoederen behoorlijk in beweging, maar naar mijn idee niet alleen toen. Stel dat het waar is, dat planten waarnemen. Dan zou dat grote gevolgen hebben voor hoe wij hun aanwezigheid ervaren, maar ook die van onszelf in hun bijzijn.

In het boek ‘Plant revolution’ over hoe planten onze toekomst bepalen schrijft de Italiaanse botanicus Stefano Mancuso over Halberlandt (1854-1945). Of zijn theorie klopt is niet bewezen of weerlegd, maar, schrijft Mancuso, zou wel een verklaring kunnen zijn voor het mimetische gedrag van planten. Francis Darwin (1862-1929, botanicus en zoon van Charles Darwin) onderschreef de theorie van Halberlandt. Harold Wager (botanicus, 1862-1929) heeft de epidermale cellen van verschillende planten ook werkelijk als lenzen gebruikt.

Exploded View zie ik als een aantrekkelijk platvorm voor het definiëren van een perspectief op het park vanuit de plant als waarnemend en reagerend organisme. De mogelijkheden voor uitwisseling met de deelnemende kunstenaars en mensen uit andere vakgebieden (botanica, plantkunde, filosofie) bieden veel mogelijkheden voor samenwerkingen en onderzoek.

Allereerst zal ik beginnen het onderzoeken van de methodiek van Wager. Hoe heeft hij de beelden gemaakt? Wat zeggen deze beelden over wat planten ‘zien’? Welke beelden kunnen met de hulp van zijn methodiek worden gemaakt van het park? Welke andere mogelijkheden zijn denkbaar om het perspectief van planten ervaarbaar te maken voor mensen? Op welke manier kan het exploreren van hun waarnemen van invloed zijn op ons nadenken over de toekomst van het Amstelpark?

Birthe Leemeijer (Amsterdam, 1972) woont en werkt in Haarlem. Ze volgde haar opleiding aan de Rietveld Academie en het Sandberg Instituut. In 1996 won ze de Rietveld Academie Prijs en in 1997 de basisprijs Prix de Rome, Kunst en de Publieke Ruimte. In 2016 behaalde zij haar diploma Vakbekwaam Hovenier aan het Wellantcollege in Houten. Recentelijk realiseerde ze het werk ‘Vanishing Staircase’ in het Zocherpark in Utrecht. Een “omgevallen” museum trap verbindt het Museum met het water van de Stadssingel. Het werk is aangelegd in samenwerking met ecologen en zal in de loop der tijd steeds verder vergroenen. In februari 2019 zal de IJsfontein in Dokkum worden opgeleverd in het kader van Leeuwarden/Friesland Culturele Hoofdstad van Europa 2018. De fontein maakt veranderingen in weersomstandigheden in ijs zichtbaar. Soms is de ijslaag transparant en glazig, dan weer ontstaan er witte ijskristallen op het reliëf. Waterstroompjes zoeken hun weg, tekeningen van ijsbloemen ontstaan en verdwijnen, formaties van ijs hopen zich op. De hoeveelheid wind, zon en neerslag en de luchtvochtigheid spelen gezamenlijk een rol in het aanzicht van de fontein. Zij bepalen de mate en de zichtbaarheid van de ijsvorming op de sculptuur.

Zie ook www.birtheleemeijer.nl