Kunstcollectief KETTER&Co eert met negen bronzen monumenten de vaak onzichtbare tuinmannen en -vrouwen die dagelijks zorg dragen voor de Amsterdamse stadsparken. In het Sarphatipark, Amstelpark en Vondelpark worden deze gedenktekens gecombineerd met vier audiowandelingen, waarin hun stemmen hoorbaar én zichtbaar worden gemaakt.

Waarom nu?

De bezoekersaantallen in de Amsterdamse parken zijn in de afgelopen jaren verdubbeld. Mensen werken, studeren, ontmoeten en ontspannen er meer dan ooit. De parken vormen een gedeelde stadshuiskamer die van onschatbare waarde is voor de leefbaarheid van de stad. Tegelijkertijd blijft de erkenning voor het dagelijkse onderhoud achter bij deze groeiende waardering.

OVER|ONDER|HOUD stelt daarom een essentiële vraag: hoe geven we zorg en onderhoud de aandacht die het verdient in een stad die blijft groeien? Het project belicht de mensen achter het groen en biedt tegenwicht aan een samenleving waarin vooral innovatie en productiviteit worden gevierd. Zorg is de stille kracht waarop onze maatschappij rust, en die verdient zichtbaarheid.

Het project

In een serie wandelingen door het Sarphatipark, Amstelpark en Vondelpark spreekt tuin- en landschapshistoricus Erik de Jong met drie ervaren tuinmannen: Nicole de Rop, Claus Schaapman en Luis Nobre Canha. Hoe onderhoud je een park waar elke vierkante meter telt? Wat schuilt er achter de ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid van het groene stadslandschap? De gesprekken zijn te beluisteren als podcast onder de titel OVER|ONDER|HOUD, beschikbaar via alle reguliere kanalen én via QR-codes in de parken zelf. In afleveringen van ongeveer een uur nemen de tuinmannen en Erik de luisteraar mee door het park, prikkelen de zintuigen en delen hun inzichten over ontwerp, onderhoud, gebruik en beleid.

Op basis van deze gesprekken realiseerde KETTER&Co per park drie monumenten. De uitspraken van de tuinmannen – opgetekend in hun eigen handschrift, vervaardigd uit snoei- en plantmateriaal uit het betreffende park en gegoten in brons – vormen kleine gedenktekens in het landschap: annotaties van de tuinman. Denk aan zinnen als “De zeis, mijn mooiste instrument” (Sarphatipark), “Dood hout leeft” (Vondelpark) of “Hier kun je je hart ophalen” (Amstelpark). Deze monumenten maken de lokale kennis van Nicole, Claus en Luis tastbaar in het park zelf. Als handtekeningen en aanwijzingen markeren ze plekken.

Cultureel erfgoed

Parken zijn meer dan functionele ruimten. Het zijn plekken van herinnering, betekenis en cultureel erfgoed. Waar beelden van invloedrijke figuren als Joost van den Vondel en Samuel Sarphati en historische gebeurtenissen de parken vullen, ontbreekt het vaak aan monumenten voor degenen die ze leefbaar houden: de tuinmannen. Zonder hen zouden het Sarphatipark, Amstelpark en Vondelpark niet zijn wat ze nu zijn.

Met deze artistieke interventies wil KETTER&Co bijdragen aan een nieuw bewustzijn over de rol van zorg en onderhoud in de publieke ruimte. De monumenten en audiotours nodigen parkbezoekers uit om anders te kijken en beter te luisteren. En hopelijk om vaker gebruik te maken van de rijke, lokale kennis van de tuinmannen bij beleidsvorming.

Tuinbazen

OVER|ONDER|HOUD bouwt voort op het bredere project Tuinbazen, dat KETTER&Co in 2017 initieerde onder leiding van beeldend kunstenaar Irene Fortuyn. In dit langlopende project leerde KETTER&Co alle tuinlieden van Amsterdam kennen en ontwikkelde het diverse initiatieven waarin hun werk centraal stond.

Zo voerde KETTER&Co in 2019 de campagne Bloemen voor de Burgemeester uit: een seizoen lang stelde het collectief samen met steeds een andere tuinman een boeket samen voor de burgemeester, bezorgd met een boodschap en foto van de tuinman op het stadhuis. In samenwerking met de dienst Groen, Flora en Fauna organiseerde KETTER&Co daarnaast de Tuinbazen-conferentie, waar tuinmannen en beleidsmakers met elkaar in gesprek gingen. In het Amstelpark werd maandelijks de onderhoudskalender op het asfalt gekalkt, zichtbaar voor iedere bezoeker.

Lancering

De officiële lancering van OVER|ONDER|HOUD vindt plaats op 3 juli 2025, tijdens een avondvullend programma in samenwerking met De Balie. De avond start om 19:00 met een wandeling door het Vondelpark onder leiding van hoofdtuinman Nicole de Rop en Erik de Jong. Aansluitend volgt een gesprek in de zaal over het belang van zorg en onderhoud met tuinmannen, kunstenaars, beleidsmakers en denkers.

Tijdens deze avond worden alle negen monumenten én de vier audio-wandelingen gelanceerd.

Alle parken van Amsterdam hebben een eigen cultuur. Het Vondelpark is het Amstelpark niet – dat weten de tuinmannen en -vrouwen die er dagelijks voor zorgen als geen ander. Wat zijn de ontwikkelingen in deze groene ruimtes, en hoe kijken zij naar de toekomst van de stadsparken?

De openbare ruimte, waaronder parken, staat vol met monumenten voor prominente figuren als Samuel Sarphati en Joost van den Vondel. Maar wat ontbreekt in dit landschap van herinnering is een eerbetoon aan de tuinlieden die de parken dag in dag uit tot leven brengen. Deze stille helden kennen, voelen, voeden en verzorgen onze parken. Toch blijft hun bijdrage vaak onzichtbaar. We eren grote ideeën en acties, maar wordt het niet tijd om de waarde van zorg en onderhoud centraal te stellen?

Wat kunnen we leren van de tuinman en hoe geven we zijn perspectief een blijvende plek in het denken over de stad? Wat gebeurt er wanneer we het woord geven aan de tuinbazen van Amsterdam? En hoe kan de gemeenschap bijdragen aan het onderhoud van het stedelijk groen?

Parkwandeling
Deze avond is tweeledig. We starten om 18:30 uur met een wandeling door het Vondelpark, onder begeleiding van tuinman Nicole de Rop en tuinhistoricus Erik de Jong. Aansluitend, om 20:30 uur, vindt het gesprek plaats in De Balie, met tuinlieden, denkers en stadsbewoners over de waarde van zorg, onderhoud en erkenning.

Aanmelden voor de wandeling kan hier! Plekken zijn beperkt.