50% of the park ervaring is onzichtbaar, Anh Dinh interviewt Marjolijn Boterenbrood
Zone2Source werkt aan een nieuwe kaart van het Amstelpark. Een kaart met bestaande kunstwerken en met de artistieke resultaten en inzichten van kunstenaars die de afgelopen tijd met Zone2Source in het park werkten. Wat is een beter startpunt dan de alternatieve kaart die Marjolijn Boterenbrood een paar jaar terug ontwikkelde? Anh Dinh (Engelstalig, Vietnamees) ging op bezoek bij de kunstenaar.
Helaas was ik er in 2015 en 2016 niet bij toen Marjolijn haar onderzoeksproject Parksporen deed en ruim een jaar lang het flora-fauna ecosysteem in het Amstelpark onderzocht. Haar kunstproject, en met name de prachtige kaart Parksporen die in ons kantoor ligt, [en die hier te downloaden is: Kaart Amstelpark Parksporen (voorkant, pdf)] viel me altijd al op. Ik besloot Marjolijn te bezoeken om wat meer inzicht te krijgen in Parksporen en de andere projecten die ze presenteerde bij Zone2Source.
Olifanten en een matrozenvader
Op een winderige februari-middag bezocht ik het atelier van Marjolijn in een rustige, mooie buurt vlakbij ARTIS. Marjolijn verwelkomt me hartelijk en vertelt trots dat ze vaak vanuit het raam naar olifanten kijkt. Het eerste wat me opviel was het aantal en de variaties van allerlei soorten kaarten en kunstwerken die in haar atelier hangen.
Dat leidde meteen tot een gesprek, want in Parksporen creëerde Marjolijn een alternatieve kaart van twee parken – Amstelpark en Gijsbrecht van Aemstelpark. Samen verbinden de parken ecologisch het Amsterdamse bos met de Amstel in het centrum van de stad. De ondertitel van de kaart – “Deze schatkaart ontvouwt het leven onder het oppervlak van de parken en de verbazingwekkende processen die zich daar afspelen” – suggereert dat het project inzoomt op de microscopische ecosystemen onder de grond. Gevormd door deze ecosystemen, worden de paden niet alleen gedefinieerd als looppaden, maar ook als sporen van de flora en fauna die kan worden ervaren via meerdere sensorische paden: zien, horen, ruiken, aanraken, proeven. De kaart en een bijbehorende blog was het eindresultaat van het werk van Marjolijn.
Natuurlijk kaarten maken
Marjolijn groeide op met zeekaarten door de vele zeereizen die ze met haar vader maakte. Weten waar je bent op zee is van levensbelang om niet op een zandbank of een rots te belanden. ‘Kaarten zijn in zekere zin persoonlijk voor mij. In mijn manier om de wereld te begrijpen, zijn kaarten een navigatiemethode, een communicatief middel en een educatief hulpmiddel. Al deze functies hebben van de kaart met succes een nieuwe lens gemaakt om het Amstelpark te bekijken. De kaart presenteert voornamelijk onzichtbare elementen van de natuur van het Amstelpark: de onder de grond verborgen wezens die 50% van de parkervaring uitmaken. ”
De kaart legt heel minutieus alle kenmerken van het Amstelpark vast, waarbij Marjolijn zelf onderzoek deed en ook water- en bodemwetenschappers en vogelexperts inschakelde. De kaart is interactief, omdat het niet alleen bezoekers de weg wijst, maar ook aanwijzingen geeft over een volledige ervaring van het park en naar verborgen of minder aantrekkelijk leidt. Het instrueert je bijvoorbeeld om naar een specifieke locatie te komen en te zoeken naar een worm onder je voeten of om het geluid van de zee te horen door te luisteren naar het geluid van wind die door bomen ruist. De activiteiten zijn niet alleen gecategoriseerd op zintuigen, maar ook op de maanden van het jaar. Aangezien de natuur van het Amstelpark vijf jaar na het project nauwelijks is veranderd, is de alternatieve kaart nog steeds actueel en kan je nog steeds met de aanwijzingen het Amstelpark ontdekken. De laatste exemplaren van de oorspronkelijke oplage van 700 stuks vonden we onlangs terug. Als Zone2Source open is (vanwege de corona crisis waarschijnlijk weer na 1 juni 2020) kun je een kopie ophalen. Of download de kaart met de link.
Diner van bloemen
Verzamelde zaden op hangende vellen papier, discussies, workshops, tekeningen, diners gemaakt van bloemen en kreeften die in het park worden gevonden en verkenningswandelingen met kinderen, het waren allemaal onderdelen van Marjolijn’s aanpak om contact te maken met het publiek. Het leidde tot de kaart Parksporen (2015) en kunstwerken in de tentoonstellingen Groeiende materie (2015), Air, Water, Soil (2016) en Mapping the Ground, Grounding the Map (2018). Alles samen opende een breder gevoel van natuurbeleving en voegde een extra laag toe aan de visuele verbeelding van het park.
De grond en menselijke interacties
Bij het bespreken van het onderwerp van haar onderzoek – de grond, legde Marjolijn uit dat de humuslaag belangrijk is om de fauna een leefgebied te bieden om CO2 af te breken voor mineralen. Binnen de humus verbindt en verbindt de schimmel zich met de wortels. Hoe rijker de humus is, hoe beter de omgeving klaar is om de gezondheid te herstellen en contact te maken met de bewoners. De bodem vertegenwoordigt daarom de minuscule dynamiek van de omgeving van een stad.
Voetballen boven een ecosysteem
“Kinderen waren uit de eerste hand betrokken bij de activiteiten, verzamelden insecten en hielden hun sporen op papier bij om een nieuwe kaart te maken. Kinderen staan erg open voor nieuwe benaderingen van kunst en natuur. Ze zagen mijn kunstwerken en presentatie als natuurlijk, terwijl volwassenen ze abstract en moeilijk te accepteren zouden vinden. Het suggereerde dat kinderen een breder scala aan verbeeldingskracht en aanvaardbaarheid tonen, terwijl volwassenen de natuur en kunst min of meer erkennen vanuit een ingelijst en vooropgezet perspectief. ”
Deze kloof in perceptie laat zien dat de projecten van Marjolijn nuttig zijn bij het onderwijzen van kinderen over de natuur en het aanzetten van volwassenen om hun vooroordeel over de omringende wereld in twijfel te trekken. “Tegenwoordig hebben kinderen een slapende relatie met de natuur. Ze spelen hockey of voetbal op het gras zonder te weten dat er een rijk ecosysteem onder hen speelt. In tegenstelling tot grote dieren zoals olifanten en leeuwen, zijn de platforms voor de microscopische wezens beperkt, hoewel ze allemaal even belangrijk zijn bij het balanceren van het ecosysteem en de voedselketen. De onwetendheid van de microscoopomgeving leidt ook tot een gebrek aan bewustzijn van de afnemende microscopisch kleine populatie, die Marjolijn met haar projecten hoopt om te gooien. ”
Een meer intieme relatie met het park
In het kader van Zone2Source’s nieuwste programma Tuinbazen, georganiseerd door Irene Fortuyn en Ketter & Co., dragen Marjolijns inzichten over haar project bij aan de draad van parkbeheer en natuurbehoud. Moeten we een meer intieme relatie met het park opbouwen door dieper in de natuur te kijken, inclusief de onzichtbare levens? Hoe werkt de multi-sensoriële ervaring in onze perceptie en waardering van een ideaal park? Met dat gezegd, komt parkmanagement niet langer neer op het alleen verzorgen van de fysieke uitstraling van het park, maar ook het begrijpen en verbinden met het park in verschillende ecologische dimensies en zintuiglijke niveaus.
Mensen versus landschap
Het volgende plan van Marjolijn is om te onderzoeken en in kaart te brengen hoe mensen omgaan met de natuur in andere delen van de wereld om het idee om te zetten dat de mens het landschap bezit in het landschap de mens bezit. In 2021 neemt ze deel als artist in residence in Vlieland waar ze golven, getijden en windbewegingen zou gebruiken om tekeningen te maken. Het project correleert op interessante wijze met de naam van het eiland, waarbij ‘Vlie’ zich vertaalt in ‘huidig’. Anders dan dat, denkt ze eraan om Parksporen over te dragen naar andere parken in Amsterdam of zelfs in het buitenland, waar exotische klimaten en culturen resulteren in ecosystemen en standpunten die veel anders zijn dan Nederland.
Marjolijn waardeert het één jaar durende project bij Zone2Source met de voldoening en rijkdom die ze heeft opgedaan. Marjolijn beëindigde ons gesprek en hoopte dat het project niet alleen toen, maar ook nu nieuwe nuances aan de parkbeleving toevoegde.
Lees hier meer over Marjolijn Boterenbrood’s Artist Blog over haar project.
Anh Dinh doet momenteel haar MA Kunst en Cultuur aan de UvA. Ze is een internationale student uit Vietnam en stagiair bij Zone2Source (2019-2020).
