Dagelijks te zien in het venster van het Rietveldhuis

Collectief Walden organiseert op 27 juni een feestelijke finissage met o.a. Japanse Duizendknopthee

Vanaf 21 februari te bekijken in het venster van het Rietveldhuis van Zone2Source in het Amstelpark: RADIX, een ode aan de symptoombestrijding van Collectief Walden. Zeer geschikt voor groenliefhebbers en -haters.
Deze kunstinstallatie is volledig gewijd aan de exoten Japanse Duizendknoop, de Reuzenberenklauw en de Waterwaaier. Alledrie invasieve exoten, zeer onwelkom, maar toch te vinden in de parken, tuinen en wateren door heel Nederland omdat ze bewust door toedoen van de mens hier zijn geïntroduceerd. Onze omgang hiermee is eigenlijk tekenend voor ons handelen als soort, de mens, op de planeet.
Wanneer de maatregelen het weer toestaan, zal het op een nader te bepalen moment mogelijk zijn om bij het Rietveldhuis langs te komen voor een kop duizendknoopthee en een goed gesprek.
RADIX is een levend, groeiend, woekerend project waar verschillende kunstenaars aan zullen bijdragen komend jaar. RADIX is ontkiemd tijdens het artistieke onderzoeksprogramma Exploded View van Zone2Source, werd doorontwikkeld met hulp van Cultureland waar het eerder dit jaar te zien was. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurmakersfonds.
Na de presentatie van RADIX in het Amstelpark bij Zone2Source reist RADIX naar nog diverse andere plekken in Nederland (eerder was het werk al te zien bij Cultureland). De eerstvolgende stop: de Brakke Grond in Amsterdam

Podcast
RADIX bestaat naast een beeldend werk, een drieluik waarin de invasieve exoten tentoongesteld zijn, ook uit een serie podcasts. Ga naar de Collectief Walden pagina op Anchor of klik op te links hier beneden voor een podcast over Amsterdam vs Duizendknoop, over wortelen en woekeren, en drie exotenpaspoorten met meer informatie over de drie exoten. Speciaal voor de tentoonstelling in het Amstelpark volgt nog een vijfde podcast. Collectief Walden heeft een speciale aflevering met interviews opgenomen in het park met Geert Timmermans, stadsecoloog met als specialisatie invasieve exoten, en Jaike Bijleveld, projectleider bestrijding Japanse duizendknoop. De muziek voor RADIX werd geschreven door Matthias Sigurdsson en Babeth Fonchie schreef een gedicht ter ere van het stuk.

Klik hier voor de hele serie.

Verdieping

Lees verder als je geïnteresseerd bent in de achtergronden van RADIX

Over woekeren en wortelen
In de jaren ‘50 van de 18e eeuw ondernam de Zweedse bioloog Carl Linnaeus de krachttoer om alle soorten van Europa in kaart te brengen. Zijn Species plantarum en Systema naturae gelden nog altijd als basis voor de manier waarop wij planten en dieren classificeren.

Planten en dieren die hier op het min of meer toevallige moment dat Linnaeus zijn taxonomie maakte gevestigd waren, worden beschouwd als inheemse soorten.Wat zich daarna hier vestigde (door toedoen van de mens) wordt een ‘exoot’ genoemd. Soorten die zich vervolgens heel snel verspreiden en een negatieve invloed op de biodiversiteit uitoefenen, worden ‘invasief’ genoemd. Vanwege Linnaeus heet de Japanse duizendknoop eigenlijk Fallopia japonica, de Reuzenberenklauw Heracleum mantegazzianum en de Waterwaaier Cabomba caroliniana.

Volgens de Europese regelgeving mogen invasieve exoten radicaal uitgeroeid worden. De gemeente Amsterdam trekt bijvoorbeeld 8 miljoen euro uit om van de Japanse duizendknoop af te komen. Maar bijna 200 jaar geleden werd die door botanisten van de Hortus in Leiden in de 19e eeuw juist met zorg geïmporteerd en gekweekt. Hij werd verspreid als geliefde sierplant voor in hofjes en naast gazonnen. Vanuit Nederland heeft de Japanse duizendknoop heel Europa bereikt en inmiddels is hij bijna niet meer te stoppen. Zijn kruipende wortelstokken, of rhizomen, zijn oersterk en kunnen een eindje verderop weer een hele nieuwe plant doen ontspruiten. Het woekerende wortelnetwerk is in staat om grote schade aan te richten aan funderingen, rioleringen en wegdek.

 De Reuzenberenklauw komt uit de Kaukasus en aanraking van het blad kan leiden tot serieuze brandwonden. De Waterwaaier komt oorspronkelijk uit Amerika en verstopt met zijn explosieve groei regelmatig waterwegen. Dat leidt tot stremmingen en dure motorschade bij boten. Deze drie plantensoorten zijn samen met vele anderen nu aangeduid als ongewenste soorten en hebben een officieel exotenpaspoort in het Nederlands Soortenregister.

Een ode aan de symptoombestrijding
Collectief Walden is gefascineerd door het fenomeen van invasieve exoten. De terminologie op zich roept al vragen op over wat wij als ‘natuurlijk’ beschouwen. Zolang soorten ons bekoren en niet schaden, mogen zij deel uitmaken van onze natuurlijke omgeving. Het is ironisch dat invasieve exoten veelal door bewust toedoen van de mens worden geïntroduceerd.

Met RADIX toont Collectief Walden dat onze omgang met invasieve exoten eigenlijk tekenend is voor ons handelen als soort, de mens, op de planeet. We willen wel de lusten, maar niet de lasten van onze expansieve ambities. We willen de natuur naar hartelust exploiteren, maar niet blootgesteld worden aan de virussen die daarbij overspringen. We willen globaal vrij verkeer, maar alleen van dat wat ons bekoort. En een soort die we eerst koesterden, kunnen we plotseling ontmaskeren als schadelijk: dan valt hij uit de gratie.

Een virus als invasieve exoot?
In 2020 verspreidde zich het pathogeen van het coronavirus als een ongewenste invasieve exoot over de gehele planeet. De biotoop van het virus verplaatste zich niet alleen geografisch, maar ook intersoortelijk: de invasie besloeg ook onze eigen lichamen. Net als met onschuldiger voorbeelden als sierplanten, is het ontstaan en de verspreiding van deze ziekte het gevolg van actief toedoen van de mens. Door in te grijpen in de natuur, springen parasieten, virussen, bacteriën en andere pathogenen over tussen soorten. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer tropische leefomgevingen te versnipperd raken, waardoor soorten die elkaar eigenlijk nauwelijks tegenkomen veel intensiever contact met elkaar hebben. Of als levende wilde dieren in kooien op elkaar gestapeld worden op drukbezochte plekken in de stad. Of als de veeteelt zo intensief wordt, dat dierlijke virussen ruim de kans krijgen om te muteren tot een menselijke variant. Soms brengen virussen vanwege miljoenen jaren evolutionaire aanpassing aan elkaar een oorspronkelijke gastheer (zoals de chimpansee) nauwelijks merkbare schade toe, maar zijn ze binnen een paar dagen fataal voor de mens.

Collectief Walden ziet dat onze respons op het virus er eentje is gericht op de symptomen van het verschijnsel, en niet de oorzaak. Alleen al in Nederland worden miljarden geïnvesteerd in controle van het virus, en wordt nergens op overheidsniveau ‘radicaal’ gedacht – het probleem wordt niet bij de wortel aangepakt. Natuurlijk moeten de enorme gevolgen van het wereldwijde virus bestreden worden. Maar als we niet naar de wortel van het probleem kijken, zullen we met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid straks moeten vaststellen dat het huidige coronavirus slechts het tijdperk van de grote epidemieën inluidde. Dan springt over 6 of 9 jaar het volgende virus over.