to admit a subtle thread

Image credit: Amanda Piña, The School of Mountains and Waters

Extractivisme als concept overstijgt de economische activiteit van het winnen van ruwe ‘natuurlijke hulpbronnen’ uit het land, zoals mijnbouw, landbouw en monocultuur. Als een complex ontwikkelingsmodel omvat het ook een specifieke manier van omgaan met en benaderen van territorium. Macarena Gómez-Barris beschrijft in The Extractive Zone (2013) de ‘extractieve blik’ als een perspectief dat menselijke groepen, mineralen, water en bomen transformeert in ‘natuurlijke hulpbronnen’ en “territoria, populaties en het dieren- en plantenleven reorganiseert tot extraheerbare data voor materiële en immateriële accumulatie.”

Hieruit ontstaat de noodzaak om stil te staan bij en dieper in te gaan op dat moment van transformatie, om bewustwording te creëren over deze handeling en de hegemonische en genormaliseerde definitie van natuur als een hulpbron voor de mens te ontwrichten. Zo ontstaat ruimte voor andere relaties met het land en voor andere verhalen om zich te ontvouwen.

Dit project krijgt extra betekenis te midden van initiatieven zoals de ‘groene energietransitie’, die zich voornamelijk richt op het afbouwen van fossiele brandstoffen en het verminderen van CO₂-uitstoot. Toch blijven deze inspanningen afhankelijk van andere vormen van extractie, zoals lithium voor batterijen, dat wordt gewonnen uit pekel uit zoutvlakten in gebieden zoals de ‘lithiumdriehoek’ (Argentinië, Bolivia en Chili), waar 75 procent van ’s werelds lithiummijnen zich bevindt. Tegen 2030 zal 95 procent van de lithiummarkt gericht zijn op batterijen, wat de vernietiging van zoutvlakten en hun complexe ecosysteemrelaties verder in de hand werkt.

Nederland heeft zich in dit kader gecommitteerd om tegen 2030 70% van zijn energie op duurzame wijze op te wekken. Vanaf 2025 zal Amsterdam de verkoop van auto’s met verbrandingsmotoren op gas verbieden (Jerez et al.). Tegelijkertijd heeft de Chileense regering vorig jaar het contract met het bedrijf SQM verlengd om lithium te blijven winnen uit de Salar de Atacama en andere zoutvlakten in het noorden van Chili, met een nieuwe overeenkomst die deze vergunning verlengt tot na 2030.

Lithium is slechts één voorbeeld van hoe de zogenaamde ‘groene energietransitie’ de voortzetting van koloniale en extractivistische logica’s kan verhullen.Het is belangrijk om stil te staan bij termen als ‘nieuwe groene technologieën’ of ‘CO₂-compensatie’, die nog steeds leunen op dezelfde ‘hulpbronnenlogica’. Deze dominante, lineaire benadering maakt de herkomst van materialen onzichtbaar, evenals de afhankelijkheid van specifieke gebieden. Daarnaast negeert ze de relationele, historische, affectieve, spirituele en politieke verwevenheden tussen levende wezens en hun territorium.

De tentoonstelling to admit a subtle thread ruimte en tijd wil een pauze bieden om te reflecteren op deze complexe netwerken van relaties en de steeds aanwezige, maar vaak ontkende en genegeerde complexe verbindingen zichtbaar maken.

De tentoonstelling brengt kunstwerken samen van Latijns-Amerikaanse kunstenaars die, naast het aan de kaak stellen van extractieve praktijken, communiceren over alternatieve manieren van omgaan met de aarde. Ze belichten een radicale relationele verbondenheid met onze planeet en alle wezens met wie we samenleven, waarbij land en mens worden begrepen als onderdeel van een historisch, affectief, tijdelijk, territoriaal en spiritueel weefsel.

Rolando Vázquez beschrijft in Vistas of Modernity, decolonial aesthesis and the end of the contemporary (2020) ‘relationeel denken’ niet alleen als een manier om organismen en hun onderlinge verbanden te begrijpen, maar ook als een politieke stellingname tegen de Westerse pretentie van waarheid, totaliteit en hegemonie – zoals die door extractivistische ondernemingen wordt opgelegd.

Geïnspireerd door deze benadering streeft dit project ernaar de veelvoud aan kennis en manieren van zijn met het land zichtbaar te maken en relationele verbondenheid als politieke weerstand te erkennen.

Wij willen complexiteit omarmen en gemeenschappen die zich inzetten voor deze kwesties activeren en versterken, via workshops, performances en gesprekken in een publiek programma dat tijdens de tentoonstelling zal worden ontwikkeld.

Image credit: Natalia Montoya Lecaros – Camino a las Nubes / Road to the silver clouds